Merkez Bankası Dijital Para Birimi yani kısa adıyla CBDC, belirli bir devletin para biriminin dijital biçimini temsil eder ve ülkenin yetkili para otoritesi tarafından verilir ve düzenlenir.
Geleneksel bankacılık düzenleme otoriteleri, blok zinciri ağında çalışan Bitcoin ve Ethereum gibi popüler kripto para birimlerinin popülerleşmesi ve nüfusunu arttırması nedeniyle rekabete girmek zorunda kaldı.
Bu tür kripto para birimleri, düzenlemeden bağımsız yapıları nedeniyle büyük popülerlik kazandı ve bu da, merkez bankasının kontrolü altında çalışan günümüzün geleneksel bankacılık sistemi için bir tehdit haline geldi.
Kripto para birimlerinin büyümesini ve etkisini kontrol edemeyen merkez bankaları, kendi kripto para sürümlerini piyasaya sürmeye başladı.
CBDC Ne İşe Yarar?
Piyasaya sürülen bu düzenlenmiş kripto para birimlerine CBDC denir. Dijital para birimleri veya dijital temel para olarak da adlandırılan CBDC’ler, bir ülkenin para biriminin dijital bir temsili gibi hareket eder ve altın veya forex gibi uygun miktarda parasal rezerv tarafından desteklenir.
Her CBDC birimi, kağıt bir faturaya eşdeğer güvenli bir dijital araç gibi davranır. Seri numarası taşıyan bir kağıt para gibi her CBDC birimi de, taklit edilemez şekilde ayırt edilebilirdir.
CBDC’ler piyasaya, dijital varlıkların rahatlığını, güvenliğini ve geleneksel bankacılık sisteminin düzenlenmiş destekli para dolaşımını getirmeyi amaçlar. CBDC faliyetlerinden ülkenin belirli bir merkez bankası veya diğer yetkili para otoritesi sorumlu olacaktır.
İngiltere Merkez Bankası (BOE), CBDC teklifini sunan ilk merkez bankası oldu. Daha sonra Çin Halk Bankası (PBoC) ve Kanada Bankası (BoC) geliyor. Uruguay, Tayland, Venezuela, İsveç ve Singapur merkez bankaları gibi birçok merkez bankası da araştırmalara başladıklarını duyurdu.
CBDC Özellikleri Nelerdir?
- Kullanıcılar, bankalar ve takas odaları gibi aracılara güvenmek yerine, para transferlerini ve ödemelerini gerçek zamanlı olarak, doğrudan ödeyenden alıcıya yapabilir.
- Merkez bankalarındaki güvenli para hesapları, herhangi bir yasal ikameti bulunan vatandaşa ücretsiz veya düşük maliyetli güçlü bir finansal katılım oluşturabilir.
- CBDC, kullanıcının bir merkez bankası parasının her bir birimini takip etmesini mümkün kılar. Kullanıcılar, her işlemde kullanılan banknot seri numaralarının merkez bankasına bildirilmesi şartı ile takip işlemini nakde çevirebilir.
- CBDC’ler suç faaliyetlerini tespit etmeyi (mali faaliyetleri gözlemleyerek) çok daha kolay hale getirir. Ayrıca, suç faaliyetinin gerçekleşmiş olduğu durumlarda ise izleme, paranın başarılı bir şekilde aklanmasını çok daha zor hale getirir ve bir işlemi anında tersine çevirmek, suçun mağduruna para iade etmek çok daha kolay hale gelir.
- Merkez bankaları tarafından ihraç edilen CBDC’ler, paraya modern bir alternatif olabilir.
- Bir merkez bankası tarafından yayınlanan ve dijital ödeme aracı olarak kullanılan CBDC’ler, özel olarak kontrol edilen para sistemlerine olan güveni artırır ve ödeme sistemleri arasındaki rekabeti artırır.
- CBDC, fiziksel paranın ortadan kalkması durumunda, hükümetler için senyoraj (paranın üretim maliyeti ile değeri arasındaki fark) gelirinde büyük bir azalmayı önleyecektir.
- Merkez bankasında para mevduatlarının tam güvenliğini sağlayan ücretsiz banka hesaplarının sağlanması, banka mevduatlarını çekmek için bankalar arasındaki rekabeti güçlendirecektir.
- CBDC, kısmi rezerv bankacılığı uygulamasını sınırlandırıp, potansiyel olarak mevduat garanti programlarına daha az ihtiyaç duyulmasını sağlar.
Yukarıda sıraladığımız özelliklerine rağmen; CBDC kullanımının potansiyel banka işlemlerini hızlandıracağı ve böylece bankaların fonlama pozisyonunu zayıflatacağı düşünülüyor.
